H παιδοψυχιατρική είναι μία ιατρική ειδικότητα όχι τόσο διαδεδομένη στην Ελλάδα όχι όμως και λιγότερο σημαντική. Έχει αντικείμενο την ψυχική υγεία του παιδιού, του εφήβου και της οικογένειας με σκοπό την διατήρηση αλλά και την αποκατάσταση αυτής όταν το υποδεικνύουν οι συνθήκες και οι ενδείξεις.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, η παιδοψυχιατρική εστιάζει στις εξής λειτουργίες: την Ενημέρωση, την Πρόληψη, την Υποστήριξη, την Διάγνωση και την Θεραπεία.
Με τον όρο Ψυχική Υγεία αναφερόμαστε στην Φυσιολογική Δομή και Λειτουργία του Ψυχισμού καθώς και σε όλες τις προυποθέσεις εκείνες που συμβάλλουν στην προαγωγή, την επάρκεια και την διατήρησή της.
Στο πέρασμα των χρόνων θεωρήθηκε ότι καθοριστική αξία για την σύσταση ενός υγειούς ψυχισμού έχει η περίοδος της Ανάπτυξης του ανθρώπου. Είναι εκείνη η περίοδος, κατά την οποία έπειτα από μια σειρά διαδικασιών διάπλασης και ωρίμανσης ο ψυχισμός συγκροτείται και απαρτιώνεται.
Οι περισσότεροι ερευνητές που ασχολήθηκαν με την ανάπτυξη και την οργάνωση της ψυχικής δομής και λειτουργίας όρισαν ως περίοδο κατά την οποία διαμορφώνονται και εγκαθίστανται τα Θεμέλια της, την Πρώιμη Παιδική Ηλικία. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η περίοδος αυτή του ανθρώπου προσδιορίζοντας την Βάση του ψυχισμού του θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την μετέπειτα πορεία και εξέλιξή του.
Οι ίδιοι ερευνητές μίλησαν και όρισαν εξελικτικά στάδια από τα οποία περνούν οι διαδικασίες της ανάπτυξης και της ωρίμανσης του ψυχισμού προς μια πορεία απαρτίωσης όλων των μηχανισμών εκείνων που καθορίζουν τη σωστή λειτουργία του.
Επίσηςμετάαπόμακροχρόνιεςερευνητικέςπροσπάθειεςαναδείχτηκεένασύνολοβασικών προυποθέσεων που πρέπει να υφίστανται ώστε να προαχθεί, να απαρτιωθεί και να διαφυλαχτεί η ψυχική υγεία.
Ταυτόχρονα θεωρείται πως υπάρχει ένα πλήθος παραγόντων οι οποίοι είναι σε θέση να επηρεάσουν άλλοτε σε άλλο βαθμό την ανάπτυξη της φυσιολογικής δομής και λειτουργίας του ψυχισμού ( βοηθητικοί, καθοριστικοί, παράγοντες επικινδυνότητας ).
Τέλος το περιβάλλον εκείνο που λειτουργεί ως εργαστήρι της δόμησης και της λειτουργίας του ψυχισμού μέσα από το πλέγμα των σχέσεων είναι η οικογένεια. Το περιβάλλον της οικογένειας είναι αυτό που μας προμηθεύει επιπλέον πληροφορίες και γνώση για τις διαδικασίες αυτές.
Όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις ορίζουν ένα πλαίσιο με τη βοήθεια του οποίου μπορούμε να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τη φύση του ψυχισμού έτσι ώστε να μπορούμε να παρέμβουμε με ασφάλεια όταν και όποτε χρειαστεί.
Θεωρούμε ότι η επάρκεια της ψυχικής υγείας του κάθε προσώπου είναι αυτή που καθορίζει και την επάρκεια της ψυχικής υγείας του συνόλου. Συνεπώς η προαγωγή και η διαφύλαξη της ψυχικής υγείας στο άτομο και την οικογένεια έχει ένα κοινωνικό έρεισμα με προεκτάσεις. Με άλλα λόγια ό,τι σπέρνεται στο πεδίο της οικογένειας θα θεριστεί μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της κοινωνίας.
Με τον όρο ψυχική διαταραχή κατανοούμε την όποια στρέβλωση, ανωμαλία ή έλλειμμα μπορεί να υφίσταται στην δομή ή την λειτουργία του ψυχισμού.
H AΡΧΗ της εγκατάστασης μίας απόκλισης από το φυσιολογικό στον ψυχισμό του ανθρώπου συμβαίνει στην πολύ μικρή του ηλικία και φαίνεται ότι : Όσο πιο μικρή είναι η ηλικία στην οποία επισυμβαίνει κάτι τέτοιο στον άνθρωπο τόσο πιο μεγάλο είναι και το δυναμικό της εγκατάστασης μιάς ψυχικής διαταραχής στο εγγύς ή στο απότερο μέλλον του.
Ως εκ τούτου η ψυχική διαταραχή του παιδιού δεν μπορεί να θεωρηθεί ταυτόσημη με την ψυχική ασθένεια του ενήλικα. Αυτό συμβαίνει γιατί η ψυχική δομή του βρέφους, του παιδιού ή του εφήβου διαφέρει από εκείνη του ενήλικα καθοριστικά. Στην βρεφική, παιδική, ή την εφηβική ηλικία η ψυχική δομή βρίσκεται σε μία περίοδο κατά την οποία Σχηματοποιείται, Μορφοποιείται και Εξελίσσεται.
Σχηματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διαδικασία αυτή γίνεται κατά έναν τρόπο και έναν ρυθμό κατ' αναλογία εκείνης της ανάπτυξης του σώματος. Όπως δηλαδή μέχρι την ενηλικίωση το σώμα διέρχεται μία περίοδο εντατικής ανάπτυξης και εξέλιξης κατά αντίστοιχο τρόπο και ο ψυχισμός του ανθρώπου διέρχεται μία περίοδο ψυχικής ωρίμανσης που συνοδεύει εκείνη του σώματος. Και όπως στην περίοδο αυτή το σώμα υπολείπεται σε ευρωστία σε σχέση με εκείνο του ενήλικα κατ' ανάλογο τρόπο και ο ψυχισμός του παιδιού ή του εφήβου υπολείπεται σε ωριμότητα σε σχέση με εκείνη του ενήλικα ( π.χ. το παιδί δεν έχει προλάβει να οικοδομήσει τις απαραίτητες ψυχολογικές άμυνες ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει, να επεξεργάζεται και να μεταβολίζει τα όποια εν δυνάμει τραυματικά ερεθίσματα λαμβάνει από το περιβάλλον).
Συνεπώς η περίοδος αυτή της ανάπτυξής του παιδιού χαρακτηρίζεται αφενώς μεν από ιδιαίτερη ε υ α λ ω τ ό τ η τ α και ε υ θ ρ α υ σ τ ό τ η τ α αφετέρου δε από μία ε υ π λ α σ τ ό - τ η τ α που αφορούν και στις δύο υποστάσεις της φύσης του ψυχική και σωματική.
Με τον όρο ψυχική ευαλωτότητα εννοούμε την ιδιαίτερη ευαισθησία του παιδιού ως προς την αντίληψη και διαχείρηση διαφόρων ερεθισμάτων ενδογενών και περιβαλλοντικών.
Μετον όρο ευθραυστότητα αναφερόμαστε στις σημαντικέςαρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει στονψυχισμότουπαιδιού, υπό ορισμένες προυποθέσεις ένα σχετικάμικρό,ενδογενέςήπεριβαλλοντικόερέθισμα .
Ταυτόχροναστοπαιδίυπάρχεικαιμίαευπλαστότηταπουτουδίνειτηνδυνατότητανααναπληρώσει, ναεπανορθώσειήναεπαναδιαπραγματευθεί άλλοτεσεάλλοβαθμόέναέλλειμμαμιαεγκατεστημένηανωμαλίαήστρέβλωση.
Αυτή η δυνατότητα της αναπλήρωσης ή της επανόρθωσης στο παιδί εξαρτάται και από την ηλικία που γίνεται η θεραπευτική παρέμβαση :
Όσο πιο μικρή είναι η ηλικία του παιδιού στην οποία γίνεται η θεραπευτική παρέμβαση τόσο πιο αποτελεσματική αυτή μπορεί να είναι, ακριβώς λόγω αυτής της ευπλαστότητας του παιδικού ψυχισμού.
Όσοναφορά στον ενήλικα, εκεί μιλάμε για μία εγκατεστημένη πλέον διαταραχή της ψυχικής δομής και λειτουργίας του Υποκειμένου. Ως εκ τούτου οι όποιες προσπάθειες αποκατάστασης ή επανόρθωσης δεν μπορούν να έχουν μεγάλο θεραπευτικό αντίκρυσμα.
Συνεπώςέχουμεδομικέςδιαφορέςστηνοργάνωσηαλλάκαιτηνλειτουργία τουψυχισμού του παιδιούσεσχέσημεεκείνητου ενήλικα. Αυτέςοιδιαφορέςεδράζονται πιο συγκεκριμένακατάπρώτονστιςσωματικές, συναισθηματικές, νοητικέςκαικοινωνικέςανάγκες καικατάδεύτερονστοντρόποοργάνωσηςτηςψυχοπαθολογίας.
Ως προς την οργάνωση της ψυχοπαθολογίας στο μικρό παιδί και αφού δεν υπάρχει όπως είπαμε ακόμα σχηματοποιημένος ψυχισμός δεν μπορούμε να μιλάμε πάντα για εγκατεστημένη ψυχική ασθένεια αλλά κυρίως για συμπτώματα που κάποιες φορές μπορεί και να συνιστούν διαταραχή. Αν αυτά τα συμπτώματα στη συνέχεια δεν αξιολογηθούν και δεν αντιμετωπιστούν υπεύθυνα και άμεσα από την εμφάνιση τους μπορεί να οργανωθούν αργότερα σε ψυχιατρικό νόσημα .
Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε λοιπόν και την διαφοροποίηση συνοπτικά της παιδοψυχιατρικής από την ψυχιατρική. Ενώ λοιπόν η εν γένει ψυχιατρική αναφέρεται σε μία εγκατεστημένη ψυχοπαθολογία, σκοπός της παιδοψυχιατρικής είναι ακριβώς να προλάβει , να παρέμβει , και να αποκαταστήσει πρώιμα την όποια στρέβλωση μπορεί να προκύψει στηνπορείααυτήςτηςψυχικής δόμησης καισυγκρότησης από την πρώιμη παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση .
Στο σημείο αυτό καθοριστική αξία έχει κατ' αρχήν η προσοχή και η εγρήγορση του γονιού και κατόπιν του υπεύθυνου και ενημερωμένου παιδαγωγού .
