Σκιαγραφόντας τον ρόλο του παιδοψυχιάτρου θα λέγαμε ότι αυτός εκτείνεται σε περισσότερα επίπεδα.
Σε ένα πρώτο επίπεδο σκοπός του είναι να διαγνώσει αλλά και να εκτιμήσει υπεύθυνα τη δυσκολία, το σύμπτωμα, ή τη διαταραχή στο παιδί. Η διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται με την συνεκτίμηση όλων εκείνων των παραγόντων που ενδεχομένως συμβάλλουν στη γένεση του προβλήματος: βιολογικών, γενετικών, αναπτυξιακών, γνωστικών, εκπαιδευτικών, οικογενιακών και κοινωνικών παραγώντων.
Τα κυρίαρχα θέματα του παιδιού και του εφήβου με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο παιδοψυχίατρος είναι:
Οι Συναισθηματικές Δυσκολίες: Άγχος, Δυσθυμία, Κατάθλιψη, Φοβίες, Διαταραχή Πανικού,
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, Αυτοκτονικότητα, Ψύχωση.
Οι Διαταραχές της Συμπεριφοράς: Υπερκινητικότητα, Διάσπαση Προσοχής, Επιθετικότητα,
Αντιδραστικότητα, Σχολική Άρνηση, Παραβατικότητα.
Οι Διαταραχές Διατροφής: Νευρογενής Ανορεξία, Βουλημία, Παχυσαρκία.
Οι Διαταραχές της Απέκκρισης: Ενούρηση, Εγκόπριση.
Τα Ψυχοσωματικά Προβλήματα: Τραυλισμός, Τics, Κωλικοί, Χρόνια Κοιλιακά Άλγη.
Οι Διαταραχές της Μάθησης: Διαταραχή της Ανάγνωσης, των Μαθηματικών ή
της Γραπτής Έκφρασης, Σχολική Υποεπίδωση.
Οι Διαταραχές της Επικοινωνίας: Διαταραχή της Γλωσσικής Έκφρασης, της
Γλωσσικής Αντίληψης, Διαταραχή της Άρθρωσης.
Οι Διαταραχές του Ύπνου: Δυσυπνίες, Παραυπνίες (ενύπνιος τρόμος, εφιάλτες, υπνοβασία ).
Oι Τραυματικές Εμπειρίες:Φυσικές καταστροφές, Διαζύγιο, Αποχωρισμοί (Εγκατάλειψη, Απώλεια),
Ατυχήματα, Παρατεταμένη Νοσηλεία, Παραμονή στη Θερμοκοιτίδα, Πένθος.
Η Διαταραχή του Φύλου και της Ταυτότητας.
Η Υιοθεσία.
Τα Χρόνια Ιατρικά Νοσήματα.
Η Κακοποίηση : Σεξουαλική, Σωματική, Συναισθηματική.
Οι Εξαρτητικές Συμπεριφορές : Εθισμός στο Διαδίκτυο, χρήση τοξικών ουσιών,
Κατάχρηση Αλκοόλ.
Οι Αναπτυξιακές Διαταραχές: Νοητική Καθυστέρηση, Αυτισμός, Σ.Asperger.
Ταυτόχρονα εξίσου σημαντικό είναι ο παιδοψυχίατρος να κατανοήσει μέσα από την ιστορία της οικογένειας τις συνθήκες ή τα αίτια που ενδεχομένως μπορεί να οδήγησαν στην εμφάνιση του προβλήματος στο παιδί.
Έχοντας λοιπόν μια ολοκληρωμένη εικόνα για το τι συμβαίνει και λαμβάνοντας υπόψιν του την ιδιομορφία και την μοναδικότητα της κάθε περίπτωσης μπορεί να προτείνει τους πιο κατάλληλους τρόπους παρέμβασης και θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Σ' ένα δεύτερο επίπεδο ο παιδοψυχίατρος χρειάζεται να έχει ένα ρόλο Συμβουλευτικό αλλά και Υποστηρικτικό προς το περιβάλλον του παιδιού. Με τον συμβουλευτικό του ρόλο ο παιδοψυχίατρος συμβάλλει στο να περιοριστούν ή και να εξαληφθούν οι όποιοι παθογενετικοί παράγοντες μπορεί να προκαλούν ή να συντηρούν ένα πρόβλημα.
Αυτό επιτυγχάνεται με την σωστή και έγκυρη ενημέρωση των γονιών ώστε να κατανοήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα:
- τη σχέση αιτίου και αιτιατού δηλαδή με ποιόν τρόπο και ποιές συνθήκες, συμπεριφορές και γεγονότα μπορούν να έχουν αρνητικές συνέπειες στην πορεία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού.
- τη μεγάλη σημασία της ικανοποίησης των ιδιαίτερων σωματικών, κοινωνικών, νοητικών και συναισθηματικών αναγκών του κάθε παιδιού καθώς και του ιδιαίτερου τρόπου επίτευξης αυτής.
- Τι συμβαίνει στο παιδί τους γιατί ενδεχομένως συνέβη και ποιές θα ήταν οι περαιτέρω επιπτώσεις εφόσον δεν περιοριστούν ή δεν εξαληφθούν οι εκλυτικοί παθογενετικοί παράγοντες.
Κατανοώντας οι γονείς καλύτερα και ακριβέστερα τι συμβαίνει στο παίδί τους είναι σε θέση να συμβάλλουν περισσότερο στο μέτρο που τους αναλογεί, στην τροποποίηση αλλά και στην εξάληψη των όποιων εκλυτικών πηγών του προβλήματος βοηθώντας, κατ'αυτόν τον τρόπο στον περιορισμό του.
Ο βαθμός της κατανόησης του προβλήματος από την πλευρά των γονιών εξαρτάται από τις εξής παραμέτρους:
-Από το πόσο και πως αποδέχονται το πρόβλημα που απασχολεί το παιδί τους και κατά συνέπεια την οικογένειά τους. Όσο μεγαλύτερη η αποδοχή από την πλευρά τους τόσο μεγαλύτερη και η βοήθεια που μπορούν να παράσχουν.
-Από το εάν είναι σε θέση οι γονείς να κατανοήσουν τις ιδιαίτερες συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού τους σε σχέση με την ηλικία που αυτό βρίσκεται.
-Καθοριστική αξία για το πόσο μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν στο πρόβλημα είναι να κατανοήσουν τις δικές τους συναισθηματικές ανάγκες και πως ενδεχομένως αυτές μπορεί να συνδέονται με την δυσκολία που προέκυψε στο παιδί τους.
Έχοντας κατά νου όλα αυτά ο γονιός, γίνεται αρωγός και συμμέτοχος στην εξέλιξη της θεραπευτικής παρέμβασης συμβάλλοντας σημαντικά στην όλη πορεία αποκατάστασης τόσο σε χρόνο όσο και σε αποτελεσματικότητα.
Ο Παιδοψυχίατρος, στην εργασία του με τους γονείς, τους υποστηρίζει κατ'αρχήν στις απαιτήσεις του ρόλου τους μέσα στην οικογένεια ώστε να μπορούν να δημιουργούν ένα ευνοικό κλίμα για την ομαλή ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Καποια τέτοια συστατικά είναι:
- Η Κατανόηση, η Ενσυναίσθηση και η Αμοιβαιότητα στις σχέσεις των μελών.
- Η Διευκόλυνση της Συναισθηματικής Έκφρασης αλλά και η Θέσπιση Κανόνων και Ορίων.
- Η Ικανότητα να Αντέχει ο γονιός τα συναισθήματα που διακινούνται στις διαφορετικές αναπτυξιακές φάσεις των παιδιών μα πάνω απ' όλα να Αντέξει το άγχος που εκλύεται όταν ένα παιδί παρουσιάζει κάποια ψυχική δυσκολία.
Όσον αφορά τον τομέα της Π ρ ό λ η ψ η ς στην ψυχική υγεία είναι ένα τεράστιο ζήτημα για τη χώρα μας η οποία και υστερεί σημαντικά σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν. Δυστυχώς ακόμα και σήμερα η υπεύθυνη ενημέρωση και πληροφόρηση γύρω από την προαγωγή της ψυχικής υγείας του παιδιού και της οικογένειας κατ' επέκτασιν και του ενήλικα είναι πλημμελής εώς ανύπαρκτη. Αντιθέτως πολλά δείγματα παραπληροφόρησης από ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται ''ειδικοί'' επιτυγχάνουν την απαξίωση και διαπόμπευση αυτού του σπουδαίου αγαθού που είναι η Ψ υ χ ι κ ή Υ γ ε ί α .
Και ενώ θα μπορούσαμε να πούμε για την προαγωγή της σωματικής μας υγείας υπάρχουν νόρμες για τις οποίες λίγο ή πολύ όλοι είμαστε ενημερωμένοι π.χ. ως προς την διατροφή, ή ως προς την άσκηση και γενικότερα ότι αφορά στην φροντίδα και τις ανάγκες του σώματός μας, σ' ότι αφορά την φροντίδα και τις ανάγκες της ψυχής θεωρούμε ότι είναι για τους άλλους, ή για τους πάσχοντες από ψυχικά νοσήματα ή θεωρούμε ότι η ψυχή δεν έχει ανάγκες και δεν χρειάζεται φροντίδα και ότι τελικά η ψυχική υγεία είναι κάτι δεδομένο.
Τέτοιες αντιλήψεις μας οδηγούν προφανώς στην πεποίθηση ότι η ενημέρωση και η πρόληψη δεν χρειάζονται . Ίσως γιατί ζούμε στην εποχή της εικόνας και εν γένει του ''φαίνεσθαι''. Ίσως γιατί ουσιαστικά είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε αυτά και μόνο που γίνονται αντιληπτά από τις πέντε αισθήσεις μας .
Παρόλα αυτά η πρόληψη στην ψυχική υγεία είναι καθοριστική για την διευκόλυνση της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του ατόμου αλλά και την αποφυγή ή τον περιορισμό καταστάσεων που δρούν βλαπτικά και είναι ικανές να οδηγήσουν σε συναισθηματικές παρεκκλίσεις ή και διαταραχές τώρα ή στο μέλλον.
Κατ' αυτόν τον τρόπο ο παιδοψυχίατρος επωμίζεται και την ευθύνη της ενημέρωσης και πληροφόρησης της κοινότητας για τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού και πως αυτές θα μπορούσαν να καλυφθούν από το περιβάλλον του .
